Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Obezite ve Diyabet Uygulama ve Araştırma Merkezi olarak, ramazan ayında Obezite ve Diabetes Mellitus hastalıkların bulunduğu oruç tutacak kişilerin beslenme, egzersiz ve tedavileri sırasında dikkat edecekleri hususlar hakkında aşağıdaki bilgileri dikkatlerinize sunuyoruz.

Obezite – Diyabet -Ramazan 

Çağımızın hastalıklarından şişmanlık ya da obezite, vücutta yağ kütlesinin arttığı, şeker hastalığı, tansiyon, damar sertliği ve tıkanıklıkları gibi önemli sorunları barındırdığı hastalıktır. Şeker/diyabet hastalığı ise şekerin hücreler tarafından yakılmasında sorun olduğu, ortaya çıktığında kalp, beyin damarları, böbrekler, gözler ve sinirleri etkileyen önemli bir diğer hastalıktır. 

İki hastalıkta insan hayatını tehdit eden sorunlara açıktır. Hastalar tedavilerinde beslenme, egzersiz ve yaşam tarzı değişikliklerini uygularken tıbbi ve cerrahi işlemler geçirmek zorunda kalmaktadırlar.

Sağlıklı bireylerin yanı sıra obez ve diyabetiklerinramazan ayı içerisinde uzun açlık döneminde mutlaka dikkat etmeleri gereken davranışlar vardır. Kalp, böbrek ve diğer organlarında sorun bulunan obez ve diyabetiklerin beslenme, egzersiz ve tedavilerini dikkatli sürdürmeleri, sağlığı tehdit eden bir durumun ortaya çıkmasına müsaade etmemeleri önemlidir. 

Ramazanda oruç tutmaya yönelik diyabetik hastalara pratik tavsiyeler verilmelidir.

1-Diyabetiklerin çoğu oruçtan muaf olabilir.

2-Tercih kişiseldir.

3-Ramazandan en az 1-2 ay önce genel sağlık kontrolünden geçirilmelidir.

4-Riskler kavranmalıdır.

5-Kan şekeri takip çizelgesi kullanılmalıdır

6-Diyabette ciddi komplikasyonu olan oruçtan kaçınmalıdır.

7-Ramazandan önceki üç ay içerisinde – bilinç kaybı yapmış, üçüncü kişilerin yardımına ihtiyaç duymuş kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi), tekrarlayan hipoglisemi hikayesi olanlar çok yüksek riskli kabul edilip oruç tutmaması istenmelidir.

8- Orucu tercih eden Tip 1 diyabetik hastanın çok yüksek riskli olduğu unutulmamalıdır.

9- Oruç, beslenme durumu ve yaşam tarzı hakkında hekimin bilgilendirmesi ve tavsiyelerine dikkat edilmelidir.

10- Tip 2 diyabetikler oruç tutmadan önce

-Hipoglisemi ve belirtilerini öğrenmeli

-Belirli ilaçlarla daha riskli olabilir.

-Kan şekeri düzeyi daha sık bakılmalıdır.

-Hipoglisemiyi önlemeyi bilmelidir

-Kan şekerinde aşırı yükseklik (hiperglisemi), belirtileri, bilinç ve ilaç dozu  hakkında dikkati arttırılmalıdır.

Oruç Tutarken

1.Dehidratasyon, sıvı kaybı, sıvı kısıtlanmasına bağlı belirtilerin (kuruluk, kramp, bulantı, çarpıntı gibi) bilinmesi gerekir.

2.Tromboz-pıhtı, ağrı, şişlik, kızarıklık açısından dikkatli olunmalıdır.

3.İnsulin yokluğu, yağların enerjiye dönüşümü, insulin dozlarının azaltılmasına bağlı diyabetik ketoasidozun ciddiyeti bilinmelidir. 

Beslenme

1. Sahurda kana şekerin karışma hızı düşük besinler (buğday, irmik, fasulye gibi) tercih edilmelidir. İştahı azaltır ve kan şekerini dengeler.

2. İftarda kana karışma hızı yüksek, şekeri hızla yükseltecek meyve gibi yiyecekler, arkasından kana yavaşça karışan karbonhidratlar alınmalıdır.

3. Hayvansal yağ, yağlı, hamurlu yemekler, doymuş yağ oranı yüksek besinlerden uzak durulmalıdır.

4. Oruçsuz saatlerde bol su içilmelidir.

5. İftar ve sahur arası ilave 1-2 ara öğün gibi besin alınmalıdır.

6. Çok ve hacimli yemek yerine yemeklerin hepsinden tadımlık alınmalıdır. 

Egzersiz

1. Oruç tutarken her zamanki fiziki aktiviteye devam edilir

2. Hafif – orta ağırlıklı egzersizler güvenli olsa da iftara yakın yapılmamalıdır. Kan şekeri hızlı düşüşle hipoglisemi yaşanabilir.

3. Düzenli teravih namazları önemlidir.

Kan şekeri düşüklüğü ve kan şekerinde aşırı yükseklik belirtileri

Oruçlu kan şekeri düşüklüğü ve kan şekerinde aşırı yükseklik belirtileri açısından aile bireyleri ve yakınındakilerine bilgi vermelidir. Bazen orucun aşağıdaki durumlarda iftarı beklemeden açılması ve sağlık merkezine ulaşılması gerekebilir:

1. Kan şekerinin <70mg/dl altına indiği hipoglisemiler: Açlık hissi, terleme, baygınlık, koma olabilir.

2. Kan şekeri >300 mg/dl üzeri hiperglisemiler: Ağız kuruluğu, halsizlik, çok idrara çıkma, kilo kaybı gibi belirtilere dikkat edilmelidir.

İnsulin kullanırken;

1.Tip 1 diyabet balayı döneminde, cilt altı sürekli insulin infuzyonu alan ya da çoklu enjeksiyonlainsulin kullanıyor olsa da oruç tutmamalıdır.

2.İnsulin kullanan birey karbonhidrat sayımı yapabilir ve daha sık kan şekeri takibi yapması gerekir.

3.Orucu ne zaman devam ettiremeyeceği bilinmelidir

4.Tip 2 diyabetik beslenme, egzersiz, yaşam tarzı değişiklikleri, ağızdan aldığı ilaçlara- antidiyabetiklere ilave  (insulin sekretegogdışındakiler, biguanidler, DPPIV inhibitörleri)

a.Bazal insulin yapıyorsa (glargin veya detemirinsulin) iftarda yapmalı ve dozu % 20 azaltmalı

b.Karışımların sabah dozu iftarda aynı dozda, sahurda yarı (1/2) dozunda yapılması uygun olacaktır.

c. Yoğun insulin/çoklu enjeksiyon kullananlar, major/minör komplikasyonlarla şekillenmiş Tip 2 diyabetikler Tip 1 diyabetikler gibi değerlendirilmelidir.

Ramazan öncesinde bu sorunların hangi aşamada olduğu, takip edildiği hekimlerce gözden geçirilmelive kontrollerdeki tavsiyelere uyulmalıdır. 

İster sağlıklı, ister oruç tutabilen hastalar olsun uzun açlık dönemi için beslenme ve aktivitelerine dikkat etmelidir. 

Dünya genelinde, ülkemizde ve bölgemizde diyabet ve obezitenin öncelikli sağlık sorunlarından olduğu kabul edilmiştir. Bu hastalıklara yönelik eylem planları oluşturulmuştur ve uygulanmaktadır. Toplum sağlığına hizmet için kurulan bu Merkeze her aşamada destek verenlere şükranlarımızı iletiriz.